Το Υπουργείο Δικαιοσύνης ετοιμάζει νομοθετική ρύθμιση με βάση την οποία θα γίνουν κάποιες αλλαγές στον Αστικό Κώδικα και θα απαγορεύεται πλέον σαφώς για τα ομοφυλόφιλα ζευγάρια η απόκτηση παιδιών με τη μέθοδο της παρένθετης μητέρας (αν και ο ορθός όρος είναι της παρένθετης κυοφορούσας) .

Υπό το πρίσμα αυτό θα επιθυμούσα εξ αρχής να παρατηρήσω, ότι και όταν είχε ψηφιστεί από τη Βουλή ο γάμος των ομόφυλών ζευγαριών, είχα διατυπώσει ηθικές επιφυλάξεις για την αμφίσημη πρακτική της «παρένθετης κύησης».

Και θα αναφερθώ για να γίνουν αντιληπτά τα επιχειρήματά μου σε μια παλαιότερη περίφημη υπόθεση η οποία είχε απασχολήσει τα αμερικανικά Δικαστήρια.

Παιδιά με «παρένθετη μητέρα»

Υπόθεση με το «μωρό Μ» ( re Baby M)

Τι είχε συμβεί σε αυτή την υπόθεση;

O William και η Elizabeth Stern ήταν ένα ζευγάρι επιστημόνων επαγγελματιών που ζούσαν στο Νιου Τζέρσεϋ , αλλά δεν μπορούσαν να κάνουν δικό τους παιδί.

Έτσι, ήλθαν σε επαφή με ένα κέντρο υπογονιμότητας το οποίο κανόνιζε «παρένθετες εγκυμοσύνες» και το κέντρο τούτο δημοσίευσε αγγελίες αναζητώντας παρένθετες κυοφορούσες.

Μία από τις γυναίκες που απάντησαν στις αγγελίες αυτές ήταν και η Mary Beth Whitehead, μια πάμφτωχη εικοσιεννιάχρονη μητέρα δύο παιδιών και σύζυγος ενός καθαριστή.

Τον Φεβρουάριο λοιπόν του 1985 ο William Stern και η Mary Beth Whitehead υπέγραψαν ένα συμβόλαιο.

Η Mary Beth συμφώνησε να γονιμοποιηθεί τεχνητά με το σπέρμα του William . Ταυτόχρονα συμφώνησε να κυοφορήσει το παιδί και να το παραδώσει στον William μόλις γεννηθεί.

Επιπλέον, η Whitehead συμφώνησε να παραιτηθεί από τα δικαιώματα της μητρότητας για να μπορεί η Elizabeth Stern να υιοθετήσει το παιδί. Περαιτέρω ο William συμφώνησε να πληρώσει στη Mary Beth, πέραν των ιατρικών εξόδων, και μια αμοιβή 10.000 δολαρίων (πληρωτέων με τη γέννα).

Τελικά η Beth έμεινε έγκυος και τον Μάρτιο του 1986 γέννησε ένα κορίτσι. Ωστόσο η γυναίκα αυτή μετά τη γέννα αποφάσισε, ότι δεν μπορούσε να αποχωριστεί συναισθηματικά το παιδί και θέλησε να το κρατήσει (διαφεύγοντας στη Φλόριντα με το μωρό). Οι Stern αντέδρασαν και τελικά η Beth συνελήφθη.

Ο Δικαστής Sorkow επέβαλε την τήρηση της συμφωνίας επικαλούμενος την ιερότητα των συμβολαίων. Η συμφωνία ήταν συμφωνία και η μητέρα που γέννησε το βρέφος δεν είχε κανένα δικαίωμα να παραβιάσει το συμβόλαιο .

Ωστόσο, η Mary Beth κατέφυγε στο Ανώτατο Δικαστήριο του Νιου Τζέρσεϋ και με ομόφωνη απόφαση το Δικαστήριο τούτο ανέτρεψε την απόφαση του δικαστή Sorkow, αποφαινόμενο ότι το συμβόλαιο της παρένθετης κύησης ήταν άκυρο. Για ποιο λόγο;

Γιατί καταρχήν θεώρησε ότι η Whitehead έδωσε τη συγκατάθεσή της , λόγω της ανάγκης να εξασφαλίσει κάποια χρήματα, σημειώνοντας μάλιστα ότι είναι πιθανότερο «οι φτωχές μητέρες να γίνουν παρένθετες μητέρες για τις εύπορες , παρά το αντίστροφο». Κατά συνέπεια η συγκατάθεση της Whitehead ήταν προβληματική.

Τέλος σημείωσε ότι το εμπόριο της παρένθετης κύησης ισοδυναμεί με αγοραπωλησία βρεφών και «ότι υπάρχουν σε μια πολιτισμένη κοινωνία ορισμένα πράγματα τα οποία δεν αγοράζονται με χρήματα» ( Matter of Baby M., Ανώτατο Δικαστήριο του Νιου Τζέρσεϋ ,537, Atlantic Reporter , 2d Series ,1227 , 1988).

Kαι ένα τέτοιο μέγεθος , το οποίο επίσης δεν αγοράζεται με χρήμα σε μια πολιτισμένη κοινωνία, είναι και το σώμα μιας γυναίκας και οι αναπαραγωγικές της ικανότητες.

Ενόψει όλων αυτών συμφωνώ απόλυτα με την επιχειρηματολογία του Ανώτατου Δικαστηρίου του Νιου Τζέρσεϋ , σε ότι αφορά τις ανήθικες και προβληματικές διαστάσεις της προκείμενης πρακτικής , η οποία κατ΄ ουσία οδηγεί σε εμπόριο ανθρώπων.

Παρένθετες κυοφορούσες είναι συνήθως οι φτωχές γυναίκες (όχι οι οικονομικά ευκατάστατες ).

Και βεβαίως είναι ευνόητο, όπως φάνηκε και από την ανωτέρω υπόθεση, ότι οι γυναίκες οι οποίες συνήθως αναλαμβάνουν να «νοικιάσουν τις αναπαραγωγικές τους ικανότητες» είναι οι φτωχές ή άπορες γυναίκες , ιδίως από τα πιο εξαθλιωμένα μέρη του πλανήτη, που έχουν ανάγκη από χρήματα για να ζήσουν.

Δεν είναι τυχαίο έτσι, ότι παλαιότερα στην πόλη Ανάντ στη δυτική Ινδία πολλές γυναίκες αυτής της πόλης κυοφορούσαν παιδιά πλούσιων ζευγαριών από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Βρετανία.

Η κάθε μία από αυτές τις φτωχές γυναίκες που κυοφορούσαν παιδιά πλουσίων ελάμβανε από 4.500 ως 7.500 χιλιάδες δολάρια.

Δηλαδή συχνά περισσότερα από όσα θα έβγαζαν σε δεκαπέντε χρόνια της ζωής τους στην Ινδία, πράγμα που τους επέτρεπε να αγοράσουν ένα σπίτι ή να χρηματοδοτήσουν την εκπαίδευση των δικών τους παιδιών ( Sam Dolnick, World Outsources Pregnancies to India, Associated Press Online, 30/12/2007, Amelia Gentleman , India Nurtures Business of Surrogate Motherhood, New York Times, 10/3/2008).

Mε άλλα λόγια «νοίκιαζαν» το σώμα τους για να αγοράσουν ένα σπίτι!

Επιπλέον, ενώ το πακέτο αυτό της εννεάμηνής κύησης με τις παρένθετες κυοφορούσες στοίχιζε στην Αμερική 75.000 ως 80.000 δολάρια στην παραπάνω πόλη της Ινδίας στοίχιζε μόλις 20.000 δολάρια.

Αν όλα αυτά δεν συνιστούν απεχθές εμπόριο ανθρώπων, τότε τι άλλο συνιστούν;

Το Νομοθετικό καθεστώς στην Ελλάδα

Κατά περίεργο τρόπο σε μια πολιτισμικά συντηρητική χώρα και με έντονο το θρησκευτικό συναίσθημα, όπως η Ελλάδα, είχε επιτραπεί ήδη από το 2002 η «παρένθετη κύηση» (με δικαστική απόφαση), αλλά μόνο για τις γυναίκες εκείνες οι οποίες δεν θα μπορούσαν να αποκτήσουν δικό τους τέκνο.

Το 2014, εντελώς απαράδεκτα κατά τη γνώμη μου, με το άρθρο 17 του ν. 4272/2014 αναγνωρίστηκε η δυνατότητα η γυναίκα η οποία θα κυοφορεί (το παιδί άλλων) να μην είναι αναγκαστικά κάτοικος Ελλάδας , αλλά απλώς να έχει προσωρινή διαμονή στη χώρα μας.

Αυτό βεβαίως το μέγεθος έδωσε τη δυνατότητα να καθίστανται υποκείμενα αδήριτης εκμετάλλευσης και φτωχές γυναίκες οι οποίες έρχονταν στην Ελλάδα από άλλα κράτη .

Τελικά με την απόφαση 1704/2022 της Εθνικής Αρχής της Ιατρικά Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΙΥΑ) που είχε ήδη καταστεί αρμόδια για το ζήτημα τούτο, η μόνιμη κατοικία ή η προσωρινή διαμονή της γυναίκας η οποία θα κυοφορούσε το παιδί (άλλων) θα μπορούσε να αποδειχθεί με οποιοδήποτε πρόσφορο μέσο, δηλαδή ακόμη και με υπεύθυνη δήλωση!

Υπό το πρίσμα τούτο εξηγείται και ερμηνεύεται , για ποιο λόγο η Ελλάδα έχει καταστεί ένα ελκυστικό πεδίο παράνομων παρένθετων κυήσεων (και εμπορίας ανθρώπων).

Μάλιστα η σχετικά πρόσφατη υπόθεση που συνέβη στα Χανιά το 2023 με ένα κύκλωμα γιατρών , εμβρυολόγων σε ιδιωτική κλινική που

εκμεταλλεύονταν 98 φτωχές αλλοδαπές γυναίκες για να κυοφορούν τα παιδιά (άλλων), επιβεβαιώνει αυτήν την κακή πραγματικότητα της Ελλάδας (λόγω και της ανωτέρω «επιτρεπτικής νομοθεσίας» η οποία λίγο έως πολύ οδηγεί σε μια ανεξέλεγκτη κατάσταση).

Τέλος, το «πακέτο» της εννεάμηνης παρένθετης κύησης υπολογίζεται, ότι στοιχίζει στα ετερόφυλα ζευγάρια τα οποία συνήθως καταφεύγουν σε αυτή την πρακτική από 70.000 ως 120.000 ευρώ!

Το συμπέρασμα;

Να απαγορευθεί νομοθετικά η απόκτηση παιδιών με «παρένθετη μητέρα» και για τα ετερόφυλα και για τα ομόφυλα ζευγάρια

Ενόψει όλων αυτών είναι φανερό, ότι η μεθοδολογία της απόκτησης παιδιών με παρένθετη μητέρα οδηγεί συνήθως στο αποκρουστικό φαινόμενο της εμπορίας ανθρώπων.

Για αυτό και κάποιες Πολιτείες των ΗΠΑ την απαγορεύουν ρητά (και για τα ετερόφυλα και για τα ομόφυλα ζευγάρια)

Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες , όπως η Γερμανία ή η Γαλλία , δεν υπάρχει επίσης νομοθετική αναγνώριση αυτής της πρακτικής.

Υπό το πρίσμα αυτό τάσσομαι υπερ της ολοκληρωτικής απαγόρευσης της παρένθετης μητέρας, αλλά ειλικρινά δεν ξέρω , εάν αυτή τη στιγμή θα είναι ένα αποτελεσματικό μέτρο, ενόψει της ανεξέλεγκτης κατάστασης που έχει διαμορφωθεί στην Ελλάδα με το φαινόμενο αυτό.

Πάντως ότι και να κάνει το Υπουργείο Δικαιοσύνης είναι απαραίτητο να αφορά και τα ετερόφυλα ζευγάρια (και όχι μόνο τα ομόφυλα), ενόψει των εντελώς προβληματικών διαστάσεων που εμπερικλείει αυτή η μεθοδολογία.

Σε κάθε περίπτωση είναι απαραίτητο να θυμόμαστε, ότι σε μια πολιτισμένη κοινωνία δεν είναι δυνατό να «ενοικιάζονται» τα σώματα των γυναικών με το χρήμα , δηλαδή με τον «κίτρινο δούλο που κάνει το μαύρο άσπρο, το άδικο δίκαιο το χυδαίο ευγενικό, τη δειλία αντρεία» (Σαίξπηρ, Τίμων ο Αθηναίος) !

Ο Καλφέλης Γρηγόρης είναι Καθηγητής Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ.  [email protected]