Κοκό Σανέλ, Ντιμίτρι Πάβλοβιτς και Ίγκορ Στραβίνσκι– Έρωτας, μυστικά, ρωσική βότκα και γαλλικό άρωμα

Έντεκα χρόνια μικρότερός της

Την εποχή της συνάντησής τους, ο Ντιμίτρι ήταν εραστής της φίλης της, Μάρθε, αλλά σύντομα η Σανέλ τον κέρδισε με τις ίδιες τις ευλογίες της Μάρθε, λέγοντας, σύμφωνα με πληροφορίες, ότι «της είχε γίνει πολύ ακριβός».

Η Κοκό φημολογείτο ότι είχε σχέση με τον Ρώσο μουσικό και τεράστια μορφή του 20ου αιώνα, Ίγκορ Στραβίνσκι, εκείνη την εποχή, αλλά αυτό δεν την εμπόδισε να αφεθεί στον έρωτα του Ντιμίτρι. Ο δεσμός της, ωστόσο, με τον Στραβίνσκι θα τελείωνε, αλλά θα παρέμεναν πάντα φίλοι.

Η δυναμική Σανέλ και ο όμορφος Ντιμίτρι, έντεκα χρόνια μικρότερός της, με τη σλαβική γοητεία του και το μυστήριο που τον περιέβαλλε, έγιναν αχώριστοι για έναν μόνο χρόνο, αλλά και αυτοί θα παρέμεναν απλά καλοί φίλοι στη συνέχεια.

«Γιατί όλα όσα κάνω γίνονται βυζαντινά;»

Στη μαντμουαζέλ Σανέλ άρεσε το στυλ του, «αυτό ενός πραγματικού αριστοκράτη, μεγαλωμένου από Άγγλους νοσοκόμους σε ένα τεράστιο παλάτι της Αγίας Πετρούπολης». Πριν από τη φυγή του από τη Ρωσία, ο Ντιμίτρι ήταν ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους της χώρας, μέλος του επίλεκτου Συντάγματος της Ρωσικής Φρουράς, εγγονός του τσάρου Αλέξανδρου Β’ και πρώτος εξάδελφος του τσάρου Νικολάου Β’, αλλά πλέον ήταν σχεδόν άφραγκος.

Ο Ντιμίτρι Πάβλοβιτς με τον σκύλο του

Ωστόσο είχε αναχωρήσει από τη Ρωσία με ένα απόθεμα πολύτιμων κοσμημάτων. Φόρεσε στον λαιμό της Σανέλ σειρές από υπέροχα μαργαριτάρια, αλυσίδες από βαρύ χρυσό, σταυρούς καλυμμένους με ρουμπίνια, σμαράγδια και ημιπολύτιμους λίθους. Το βυζαντινό ύφος ορισμένων από τα κομμάτια που της είχε χαρίσει ο Ντιμίτρι θα έβρισκε τον δρόμο του στη σειρά κοσμημάτων της που θα ερχόταν χρόνια αργότερα στις πασαρέλες της.

«Γιατί όλα όσα κάνω γίνονται βυζαντινά;» θα αναρωτηθεί η ίδια η σχεδιάστρια, κάποια στιγμή, γνωρίζοντας την απάντηση.

Η ακριβή απλότητα, μόδα της ημέρας

Η Κοκό, με τη σειρά της, χάρισε στον Ντιμίτρι μια όμορφη γκαρνταρόμπα και ένα υπέροχο καλοκαίρι στην ενοικιαζόμενη βίλα της, στην παραλία κοντά στο Μπορντό. Στις αρχές της δεκαετίας του 1920, ο Ντιμίτρι και ο βοηθός του, Πιόρτ, ήταν επίσης φιλοξενούμενοι στη βίλα της Σανέλ, Bel Respiro, στο Garches, στα δυτικά προάστια του Παρισιού.

Ο θεατρικός συγγραφέας, Ανρί Μπερστέν, γείτονας της Κοκό στο Garches, ήταν μέγας θαυμαστής της. Η Σανέλ φωτογραφήθηκε με την κόρη του για μια βόλτα στους δρόμους του Garches. Στη φωτογραφία, φοράει μια αθλητική κάπα. Οι κάπες που φορούσαν οι Αμερικανοί εθελοντές της YMCA ώθησαν τη Σανέλ να σχεδιάσει ένα τέτοιο ρούχο, το οποίο έγινε μέρος της συλλογής της το 1920.

Η συγγραφέας, Τζάνετ Γουάλακ, στο βιβλίο της, Chanel: Her Style and her Life, αναφέρει: «Η ρωσική επιρροή του Ντιμίτρι σύντομα θα διαμόρφωνε το έργο της… Στολισμένη με τα ρωσικά κοσμήματα, παρουσιάστηκε, φορώντας έναν κοντό, σκούρο - κλασικό της ταυτότητάς της- πανωφόρι, πλισέ φούστα και μια μάζα από μαργαριτάρια.

»Οι συντάκτες κατόπιν σχολίασαν ότι «η Σανέλ έκανε την απλότητα… την ακριβή απλότητα, την κύρια μόδα της ημέρας».

«Στον εκθεσιακό της χώρο, καλλίγραμμες Σλάβες με ψηλά ζυγωματικά και καλές διασυνδέσεις άρχισαν να κάνουν τα μοντέλα, να φιλούν το χέρι του Ντιμίτρι και να τον αποκαλούν Μεγαλειότατο» συνεχίζει η Γουάλακ.

«Άλλα, πιο καθημερινά ρούχα»

Η αδελφή του Ντιμίτρι, η Μεγάλη Δούκισσα Μαρία, έχοντας αφήσει πίσω της τη Ρωσία, ζούσε επίσης στο Παρίσι και επισκεπτόταν συχνά το στούντιο της Σανέλ στην οδό Cambon. Η Μαρία θα επηρεάσει δραματικά τα ρωσικά σχέδια της Σανέλ. Μέρος της σωστής εκπαίδευσης της Δούκισσας ήταν να μάθει να ράβει και ήταν ικανή στην τέχνη του κεντήματος.

Όπως ένιωθε και η Σανέλ όταν ξεκίνησε, η Δούκισσα ήθελε να κερδίζει τα προς το ζην και να ανεξαρτητοποιηθεί. Η Μαρία είχε αναγκαστεί να πουλήσει τα κοσμήματά της για να συντηρήσει την οικογένειά της και τον αδελφό της – αντιλαμβανόμενη ότι οι μέρες που ζούσε ανάμεσα σε βασιλιάδες και ευρωπαϊκές αυλές, είχαν τελειώσει.

Έγραψε για την οικογένειά της: «Μας είχαν ξεριζώσει από το λαμπρό μας σκηνικό, μας είχαν διώξει από τη σκηνή ντυμένους ακόμα με τα φανταστικά μας κοστούμια. Έπρεπε τώρα να τα βγάλουμε, να φτιάξουμε άλλα, πιο καθημερινά ρούχα».

Το νόημα της εξυπηρέτησης του κοινού γούστου

Η Δούκισσα αποφάσισε ότι η νέα κοινωνική και οικονομική κατάσταση της ζωής της δεν επρόκειτο να την αναγκάσει να τα παρατήσει. Η στενή παρατήρηση της εργασιακής ηθικής της Κοκό Σανέλ, του τρόπου με τον οποίο διεύθυνε την επιχείρησή της και της επίμονης αποφασιστικότητάς της ήταν χαρακτηριστικά που η Μαρία μπορούσε να κατανοήσει.

Η επιχειρηματική λογική της Σανέλ ήταν να εξυπηρετεί το κοινό με την ευρύτερη έννοια του όρου - κάνοντας το κομψό πρότυπο του οίκου Chanel να απευθύνεται στο γούστο κάθε γυναίκας.

Λαμβάνοντας υπόψη το υπόβαθρό της, η Μαρία δεν ήταν ποτέ μεγάλος οπαδός του κοινού γούστου, ωστόσο, έβλεπε το νόημα της εξυπηρέτησής του. Προσφέρθηκε να χρεώνει λιγότερο από ό,τι χρέωναν οι Γαλλίδες μοδίστρες της Chanel για τα κεντήματα και τις χάντρες - η Chanel την προσέλαβε.

Έτσι, μαζί με μερικές εξειδικευμένες στο κέντημα φίλες της, άνοιξε ένα εργαστήριο.

Οι υπάλληλοι της Σανέλ κατείχαν αριστοκρατικούς τίτλους

Η συγγραφέας Τζάνετ Γουάλακ δηλώνει: «Ξεκίνησαν κεντώντας μπλούζες και παραδοσιακούς ρωσικούς χιτώνες, και σύντομα επέκτειναν τις προσπάθειές τους σε σακάκια και παλτό δουλεμένα με πασαμέντο, και σε βραδινά φορέματα στολισμένα με χάντρες και μαργαριτάρια.

»Καθώς τα κεντημένα ρούχα έγιναν δημοφιλής, διεύρυναν το “λεξιλόγιό” τους για να συμπεριλάβουν μοτίβα που αντέγραψαν από κινεζικά αγγεία, κοπτικά υφαντά, ανατολίτικα χαλιά, ινδικά κοσμήματα και περσικές μινιατούρες».

Η Μαρία γνώριζε πάντα ότι βρισκόταν υπό το άγρυπνο μάτι της Κοκό. Η Γουάλακ περιγράφει την κυριαρχία της Σανέλ στο εργαστήριό της ως εξής: «Ανεξάρτητα από τους αριστοκρατικούς τίτλους που κατείχαν οι υπάλληλοί της, η Σανέλ ήταν αυτή που βασίλευε. Οι επιθυμίες της τηρούνταν, οι εντολές της επικρατούσαν, ο λόγος της υπερίσχυε όλων των άλλων… Από την αρχή, η Σανέλ είχε απόλυτη εξουσία στη συλλογή της».

Το jersey ύφασμα εξακολουθούσε να είναι το βασικό στοιχείο του οίκου Chanel, αλλά η ρωσική εμφάνιση έγινε τόσο δημοφιλής που η Μαρία, μαζί με σχεδιαστές και τεχνικούς, αύξησε την επιχείρησή της σε πενήντα περίπου υπαλλήλους που παρήγαγαν χάντρες και κεντήματα - ονομάζοντας την εταιρεία της Kitmir».

Kitmir ήταν το όνομα του πεκινουά σκύλου που ανήκε στον πρώην Ρώσο πρέσβη στην Ουάσιγκτον. Τα κεντημένα ρούχα της αποτέλεσαν το επίκεντρο της ανοιξιάτικης συλλογής της Chanel τον Φεβρουάριο του 1922 - το στυλ έγινε το αγαπημένο πολλών πελατών της Chanel.

Απέναντι από τη μηχανή κεντήματος

Ο οίκος Chanel χρειαζόταν μεγάλες ποσότητες κεντημένων ενδυμάτων και το μηχανικό κέντημα έμοιαζε να αποκτά νόημα. Δεν ήταν απαραίτητο να γίνει το κέντημα με το χέρι - το οπτικό αποτέλεσμα ήταν αυτό που επιδίωκε.

Σύμφωνα με τη Τζαστίν Πικάρντι, στο βιβλίο της Coco Chanel: The Legend and The Life, αφού αγόρασε μια ραπτομηχανή, η Μαρία πέρασε έναν μήνα κλεισμένη σε ένα εργοστάσιο κάποιου προαστίου του Παρισιού μαθαίνοντας πώς να τη χρησιμοποιεί - στη συνέχεια αγόρασε μια μηχανή κεντήματος, την έβαλε στο μπροστινό δωμάτιο του διαμερίσματός της και την… κοιτούσε.

Στα απομνημονεύματά της η Δούκισσα αναφέρει: «Μου πήρε περίπου ένα μήνα για να μάθω την περίπλοκη χρήση μιας κεντητικής μηχανής… καθόμουν στον καναπέ και την κοιτούσα από απόσταση. Στεκόταν εκεί στο χαλί ανάμεσα σε δύο πολυθρόνες και ένα τραπέζι με μπιχλιμπίδια και φωτογραφίες - σκληρή, στιβαρή και απόμακρη, με το φως να γυαλίζει ψυχρά στην αντανάκλαση των ατσάλινων μερών της…

»Μόνο μία ή δύο φορές στη ζωή μου, το παρελθόν μου μού φάνηκε ιδωμένο από μια νέα οπτική γωνία, όπως η εντύπωση που αποκομίζει κανείς κοιτάζοντας ένα οικείο τοπίο από ένα αεροπλάνο. Αυτή ήταν μια τέτοια στιγμή, και με έκανε να νιώσω μικρή και αβοήθητη».

Η ρωσική επιρροή στο ύφος Chanel

Το φολκλόρ φόρεμα Chanel γεννήθηκε κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου - έγινε κομψό με κεντημένες σειρές από μαργαριτάρια. Η ρωσική επιρροή φαίνεται στην ερμηνεία της για το τετράγωνο ντεκολτέ της ρουμπάτσκας (μια κεντημένη μπλούζα που φορούσαν συνήθως οι Ρώσοι αγρότες), το pelisse (ένα στρατιωτικού τύπου παλτό με επωμίδες) και το σακάκι του ναύτη, του οποίου η γραμμή μιμείται τη ρωσική στρατιωτική στολή.

H Γαλλίδα συγγραφέας Εντμόντ Τσαρλς-Ρου δηλώνει: «Η Chanel υιοθέτησε τη ρωσική μπλούζα των χωρικών - τη μακριά, με ζώνη rubachka που παραδοσιακά φορούσαν οι muzhiks και την έκανε τη στολή των κομψών παριζιάνων. Είναι σαφές ότι η Ρωσία είχε μπει στη ζωή της σχεδιάστριας».

Η ρωσική περίοδος της Chanel ήταν επίσης η περίοδος κατά την οποία λανσαρίστηκε ένα από τα πιο δημοφιλή και περιζήτητα αρώματα στον κόσμο, το Parfum Chanel Nº5 (1921). Οι τεράστιες πωλήσεις του έκαναν την Chanel οικονομικά ανεξάρτητη για το υπόλοιπο της ζωής της.

Πίσω στον χρόνο - Κοκό Σανέλ και Ίγκορ Στραβίνσκι: Ένας, κάποιος έρωτας

Ένας μουσικοκριτικός περιέγραψε την Petrushka, το μπαλέτο σε μουσική του Ίγκορ Στραβίνσκι, ως «ένα κοκτέιλ από ρωσική βότκα και γαλλικό άρωμα». Δεν ήξερε πόσο σημαίνοντα θα γίνονταν τα λόγια του λίγα χρόνια αργότερα.

Παρίσι, 29 Μαΐου 1913. Η Κοκό Σανέλ κατευθύνεται μέσα από το πλήθος προς την είσοδο του Théâtre des Champs-Élysées. Το πρόγραμμα περιελάμβανε μια πολυαναμενόμενη πρεμιέρα για το καλλιεργημένο κοινό της πρωτεύουσας: Le Sacre du springemps, ένα μπαλέτο σε μουσική του Ρώσου συνθέτη Ιγκόρ Στραβίνσκι, σε σκηνοθεσία του Σεργκέι Ντιαγκίλεφ των Ρωσικών Μπαλέτων.

Η σπίθα μεταξύ μιας από τις μεγαλύτερες μουσικές ιδιοφυΐες και της μεγαλύτερης σχεδιάστριας μόδας στην ιστορία άναψε σε μια πολύ ιδιαίτερη στιγμή της ζωής τους. Ως γνωστόν, ο Στραβίνσκι διέφυγε από τη Ρωσική Επανάσταση στις αρχές του 20ού αιώνα και βρήκε καταφύγιο στο Παρίσι τη λεγόμενη δεκαετία των «roaring twenties». Ένα Παρίσι που είχε προσελκύσει και φιλοξενήσει μια ολόκληρη γενιά καλλιτεχνών, όπως ο Πάμπλο Πικάσο, ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ, η Γερτρούδη Στάιν, ο Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ και ο ίδιος ο Ίγκορ Στραβίνσκι.

Η κατάσταση ήταν καταστροφική για τον συνθέτη: αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πατρίδα του μαζί με την πρώτη του σύζυγο Κατερίνα, η οποία έπασχε από καρκίνο και ήταν κατάκοιτη, και τα τέσσερα παιδιά τους. Ήταν πάμπτωχος. Όμως ο Στραβίνσκι ήταν ήδη ένα πολύ γνωστό και σεβαστό όνομα στη Γαλλία, έστω και μόνο για τον εντελώς καινοτόμο και πρωτοποριακό τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόταν τη μουσική.

Η πιο διάσημη μαντμαζέλ του κόσμου, η Κοκό Σανέλ, δε μπορούσε να μην εντυπωσιαστεί και γοητευτεί από τη μουσική, τη θεατρικότητα και την προσωπικότητα του Ρώσου συνθέτη.

Ωστόσο, στη ζωή της Κοκό Σανέλ υπήρχε ο Άρθουρ Μπόι Κάπελ, ένας πλούσιος Άγγλο γόνος.

Ζώντας όλοι μαζί

Όπως αναφέρει ο Κρις Γκρίνχαλκ στο βιβλίο του Coco and Igor, ο Ίγκορ Στραβίνσκι προσκλήθηκε στο εξοχικό σπίτι της Γαλλίδας σχεδιάστριας μόδας το 1920 μαζί με τη γυναίκα του και τα τέσσερα παιδιά του -μια βίλα στα περίχωρα του Παρισιού, γεμάτη σύγχρονα έργα τέχνης, με κήπο και μεγάλα δωμάτια.

H Κοκό Σανέλ, ο Ντιμίτρι Πάβλοβιτς και μια ακαταμάχητη έλξη.

Ήταν δύσκολο για τον συνθέτη να αρνηθεί την πρόσκληση να μετακομίσει στο σπίτι της Σανέλ. Θα έπαιρνε μάλιστα ένα δωμάτιο με πιάνο για τον εαυτό του και τη μουσική του. Για ένα διάστημα, οι δύο ιδιοφυΐες του 20ού αιώνα έζησαν μαζί σε μια ειδυλλιακή αλλά και δύσκολη κατάσταση, καθώς όλη η οικογένεια του Στραβίνσκι βρισκόταν υπό την ίδια στέγη.

Αλλά το να αντισταθεί κανείς στη γοητεία της Κοκό Σανέλ ήταν σχεδόν αδύνατο.

«Πώς θα μπορούσε η ασθενική και ταπεινή σύζυγος του Στραβίνσκι να ανταγωνιστεί την πληθωρικότητα, τη ζωτικότητα και το μοντέρνο πνεύμα της Κοκό; Συνειδητοποιώντας σταδιακά το κρυφό πάθος μεταξύ των δύο, η Κατερίνα, παρά την αρρώστια της, έπρεπε επίσης να υπομείνει την προδοσία: η μουσική, η οικονομική κατάσταση και η οικογενειακή ευημερία ήταν πολύ πιο σημαντικές από το γάμο της» γράφει ο Κρις Γκρίνχαλκ.

Και παρόλο που η ερωτική σχέση παρέμεινε μυστική, κλειδωμένη ανάμεσα στα δωμάτια της εξοχικής βίλας, τα κουτσομπολιά για τους δύο εραστές διαπερνούσαν τις πόρτες και τους τοίχους της βίλας, έφταναν μέχτι τα καφέ και στα βουλεβάρτα του Παρισιού.

Κοιμόντουσαν μαζί; Δεν κοιμόντουσαν; Είναι σίγουρα πιθανό - ο Στραβίνσκι δεν ντρεπόταν να μοιχεύσει, και ήδη είχε ξεκινήσει μια σχέση με την Αμερικανίδα χορεύτρια Βέρα ντε Μποσέ, που θα γινόταν η δεύτερη σύζυγός του, στις αρχές του 1921.

Αλλά το ειδύλλιο Σανέλ-Στραβίνσκι είναι δύσκολο να επιβεβαιωθεί, καθώς υπάρχουν ελάχιστες πληροφορίες και καμία σωζόμενη αλληλογραφία. Όπως δήλωσε σε συνέντευξή του ο Κρις Γκρίνχαλκ «μπόρεσα να πάρω τα βασικά γεγονότα και να φανταστώ και να επινοήσω τα υπόλοιπα».

Ποτέ η Κοκό και ο Ίγκορ δεν επιβεβαίωσαν τίποτα και οι διαψεύσεις ήταν πάμπολλες. Αλλά η vox populi είχε αποφασίσει για τη σχέση.