Η συμβολή της Μάρως Λάγια στην παρουσίαση και τη διάδοση των μορφών της σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα υπήρξε καθοριστική. Από τη δεκαετία του 1970 ακόμα, η ιστορική αίθουσα τέχνης Ζήτα-Μι, την οποία διατηρούσε στη Θεσσαλονίκη με την αδελφή της Κατερίνα Καμάρα ως το 2010, παρουσίασε σημαντικές εκθέσεις σπουδαίων ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών της πρωτοπορίας. Ως γεγονότα εξοικείωναν το κοινό με καλλιτεχνικές εκφράσεις μιας αισθητικής που τότε δεν είχε τη σημερινή ευρεία διάδοση. Εκεί γεννήθηκε, πριν από μισό αιώνα, η ιδέα για τη δημιουργία ενός δημόσιου χώρου που, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, θα υποδεχόταν και θα πρόβαλλε τις εξελίξεις της σύγχρονης τέχνης στο κοινό.

Η βαθιά αγάπη, εκτίμηση και αφοσίωση του Αλέξανδου Ιόλα στη Μάρω Λάγια φάνηκε από την ακαριαία ανταπόκρισή του στο αίτημά της όταν της τηλεφώνησε αμέσως μετά τον καταστροφικό για τη Θεσσαλονίκη σεισμό τον Ιούνιο του 1978. Του είπε «πρέπει να κάνεις κάτι για τη Θεσσαλονίκη». Και του ζήτησε να προικίσει την πόλη με ένα μουσείο σύγχρονης τέχνης. Ο Ιόλας το δέχτηκε. Η Λάγια επέμεινε στο αίτημά της για όσον καιρό χρειάστηκε. Για την πραγματοποίησή του ζήτησε τη συνδρομή φίλων (ανάμεσά τους προσωπικότητες ολκής και επιρροής, όπως ο Πέτρος Καμάρας, η Ελένη Λαζαρίδου, ο Ακης Μαλτσίδης, ο Γιάννης Μπουτάρης, ο Δημήτρης Φατούρος – για να περιοριστώ, ενδεικτικά, σε ιδρυτικά μέλη που δεν ζουν πια) και άλλων, όλες και όλοι με σημαντική προσφορά στα κοινά: έτσι συγκροτήθηκε ο φορέας υποδοχής της δωρεάς, το Μακεδονικό Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης. Ο βιομήχανος Γιώργος Φιλίππου, στον οποίο απευθύνθηκαν, παραχώρησε έναν μεγάλο χώρο στις εγκαταστάσεις του εργοστασίου της Φίλκεραμ-Τζόνσον, που διαμορφώθηκε με δαπάνες του Ιόλα προκειμένου να στεγάσει τη δωρεά.

Πρόκειται για 47 έργα καλλιτεχνών που αποτελούν λαμπρούς αστέρες διεθνώς (ανάμεσά τους ο Ζαν Τενγκελί, η Νίκι ντε Σεντ Φαλ, ο Τάκις, ο Ακριθάκης, o Ντένις Οπενχαϊμ, ο Αντι Γουόρχολ). Από το 1992 το Μουσείο στεγάζεται στη σημερινή του θέση, στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης στο κέντρο της πόλης.

Η Μάρω Λάγια εξακολουθεί να εμπλουτίζει τη συλλογή με νέα έργα σημαντικών καλλιτεχνών. Η ευρύτατη εποπτεία των ρευμάτων της σύγχρονης τέχνης μαζί με την εμπιστοσύνη των καλλιτεχνών και των συλλεκτών στο πρόσωπό της πλαισιώνουν αδιάκοπα τον ιδρυτικό πυρήνα της δωρεάς Ιόλα. Παρά το πολύ ηχηρό έργο της στη διάδοση της σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα, είναι άνθρωπος χαμηλών τόνων. Η προσωπικότητά της αγκιστρώνει τον συνομιλητή της από την πρώτη στιγμή της επικοινωνίας. Καλλιτέχνες και συλλέκτες ανταποκρίνονται στο πάγιο, μονίμως αφοπλιστικό, κάλεσμά της να εμπλουτίσουν τη συλλογή. Η ίδια παραμένει στο χαμηλόφωνο κουκούλι της προσωπικότητάς της χωρίς ίχνος αυταρέσκειας. Αντίθετα, αποφεύγει την προβολή.

Πρόσφατα, ο Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσείων ΜΟΜUS τίμησε τη Μάρω Λάγια με μια από μακρού οφειλόμενη τιμή: πρόσθεσε το όνομά της πλάι στο όνομα του αρχικού ευεργέτη του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στην αίθουσα όπου εκτίθενται τα έργα της Συλλογής Αλεξάνδρου Ιόλα. Εφεξής η Αίθουσα Ιόλα θα φέρει και το όνομα της Μάρως Λάγια η οποία επεδίωξε και πέτυχε να πραγματοποιηθεί η δωρεά. Η αναγνώριση δεν τιμά μόνο μια μεγάλη κυρία της σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα αλλά και το ίδιο το μουσείο.

Ο κ. Aντώνης Κωτίδης είναι ομότιμος καθηγητής της Ιστορίας της Τέχνης στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ.