Ο κόσμος γύρω μας αλλάζει ραγδαία. Γεωπολιτικά, ανατρέπεται ό,τι γνωρίζαμε εδώ και μισόν αιώνα. Τη δεκαετία του 1970 το Ισραήλ άρχιζε να ενδυναμώνεται στην Ανατολική Μεσόγειο, ενώ σήμερα κερδίζει στρατιωτικά σε όλα τα μέτωπα (Χαμάς, Χεζμπολάχ, Συρία, Ιράν…). Τότε, η ΕΣΣΔ διασφάλιζε αγκυροβόλια για τον στόλο της στη ρωσόφιλη Συρία, ενώ σήμερα δεν υπάρχουν όπως τις ξέραμε ούτε η ΕΣΣΔ ούτε η Συρία.
Το Ιράν αποκτούσε τότε θεοκρατικό καθεστώς που σήμερα ολοένα πέφτει, αφού δεν μπορεί να καλύψει τη στοιχειώδη ανάγκη του πληθυσμού για ασφάλεια. Ταυτόχρονα, έχει επανέλθει ο εφιάλτης του πυρηνικού ολέθρου. Πυρηνικές απειλές εκτοξεύονται από παντού. Ανεπίσημες πυρηνικές δυνάμεις, όπως το Πακιστάν, δηλώνουν ότι θα χρησιμοποιήσουν πυρηνικά όπλα. Οι υπερδυνάμεις αναπτύσσουν αντιβαλλιστικά συστήματα.
Οι ελπίδες για την αποφυγή πυρηνικής σύγκρουσης στρέφονται στη διπλωματία και… στις ΗΠΑ. Ο διπολισμός έγινε τριπολισμός: ΗΠΑ – Ρωσία – Κίνα. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έδειξε, μεταξύ άλλων, ότι η Ρωσία δεν είναι αμελητέο μέγεθος και δεν πολεμούν μεταξύ τους τα ΑΕΠ. Η Ουάσιγκτον προσεγγίζει τη Μόσχα διαφωνώντας με την Ευρώπη ως προς την εμπλοκή του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία.
Η αμερικανο-κινεζική φιλία που επί 40 χρόνια προωθούνταν δυναμικά για την κατάκτηση της παγκοσμιοποίησης έχει αντικατασταθεί από την κονταρομαχία ΗΠΑ – Κίνας, η οποία αναπτύσσει παγκόσμια δράση (Νοτιοανατολική Ασία, Μέση Ανατολή, Αφρική, Ευρώπη…).
Αρδην έχει αλλάξει και η Ευρώπη. Τη δεκαετία του 1970 η Δυτική Ευρώπη πλησίαζε την Ανατολική με την Τελική Πράξη του Ελσίνκι (1975). Η Γερμανία προσέγγιζε δειλά-δειλά τη Ρωσία μέσω της οστπολιτίκ και αντιμετώπιζε με ενοχές «σκελετούς από το ντουλάπι», όταν η γενιά τού 1940 ενηλικιωνόταν και ρωτούσε «τι έκανες στον πόλεμο, μπαμπά;»…
Η Βρετανία μόλις είχε ενταχθεί στην τότε Ευρωπαϊκή Κοινότητα, ενώ η Γαλλία παρέμενε η ατμομηχανή της «Ευρώπης», ανασταίνοντάς την όταν έπνεε τα λοίσθια (ευρωσκλήρυνση). Τώρα, η Γερμανία επανεξοπλίζεται μαζικά και υπερήφανα για να αντιμετωπίσει μέσω Ευρωπαϊκής Ενωσης τη ρωσική απειλή. Τη Γαλλία καταδιώκει το φάσμα της Ακροδεξιάς, ενώ η Βρετανία έχει αποχωρήσει από την ΕΕ.
Οι αλλαγές αγγίζουν άμεσα και την Ελλάδα. Το 1974 οι Ελληνες ήταν εύλογα θυμωμένοι με την αμερικανική υπερδύναμη και αντιμετώπιζαν πρόβλημα προσανατολισμού. Εβγαιναν ζαλισμένοι από το λήθαργο της επτάχρονης δικτατορίας και το στραπάτσο της Κύπρου. Τους οδήγησε έξω από το αδιέξοδο ο Κωνσταντίνος Καραμανλής: επένδυσαν στην ευρωπαϊκή στρατηγική, αφού ο αντιαμερικανισμός χτυπούσε «κόκκινο» λόγω της φιλίας των ΗΠΑ με τη χούντα και την ανυπαρξία του ΝΑΤΟ στη σύγκρουση Ελλάδας – Τουρκίας που έκτοτε έγιναν επίσημα αντίπαλες.
Αλλά η σχέση Ελλάδας – ΕΕ ράγισε με την πολιτική λιτότητας της τρόικας. Η οικονομική αποδυνάμωση την ωθεί σε επικίνδυνους πολιτικούς συμβιβασμούς, όπως το να αποδεχθεί «από το παράθυρο» την Τουρκία στην ευρωπαϊκή ασφάλεια έναντι πινακίου φακής. Η χώρα διαθέτει ελάχιστες συμμαχίες – ας μη μεγεθύνονται οι συνεργασίες… Περιμένει να τη σώσουν οι ΗΠΑ και το Ισραήλ.
Αλλά με τι σκοπό; Να επικεντρωθεί στη νιρβάνα του καταναλωτισμού ή στην εσωτερική «αναμόρφωση» των Ελλήνων; Να «είναι ο πιο καλός ο μαθητής» (τίνος;), όταν κανείς δεν στέκεται ακίνητος; Να θριαμβολογεί για ψευδοαλλαγές, όπως, π.χ., τον «εορτασμό» της 50ής επετείου από την ψήφιση του Συντάγματος του 1975 με την υπαγωγή του κοινωνικού συμβολαίου μας στο ευρωπαϊκό δίκαιο;
Η ΕΕ απέρριψε το δικό της «σύνταγμα» το 2005. Πόρρω απέχει από το πνεύμα της Μεταπολίτευσης, αλλά και από το μέλλον της αλλαγής του κόσμου. Η αλαζονεία και η αμφιταλάντευση είναι κακοί σύμβουλοι, ιδιαίτερα στις μεγάλες αλλαγές. Δυστυχώς, η χώρα πάσχει και από τα δύο.
Η κυρία Κωνσταντίνα Ε. Μπότσιου είναι καθηγήτρια Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Πειραιώς, γενική διευθύντρια Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων.
