Οι Ευρωπαίοι «Πατριώτες» ήθελαν συμμετοχή τρίτων κρατών στην ευρωπαϊκή άμυνα. Οι Επιτροπές Βιομηχανίας, Eρευνας και Ενέργειας (ITRE), Ασφάλειας και Aμυνας (SEDE) της Ευρωβουλής ενέκριναν το πολυσυζητημένο «Πρόγραμμα Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας» (EDIP), το οποίο για πολλούς αποτελεί το πρώτο βήμα για την οικοδόμηση της ευρωπαϊκής άμυνας. Στόχος της συγκεκριμένης νομοθετικής πρωτοβουλίας είναι η βελτίωση της προμήθειας όπλων, πυρομαχικών και άλλων προϊόντων που σχετίζονται με κρίσεις, ενισχύοντας τις αμυντικές παραγωγικές ικανότητες της Γηραιάς Ηπείρου.

Η διαφορά του EDIP με την πρόσφατη πρωτοβουλία ReArm Europe είναι ότι τα 150 δισ. ευρώ του τελευταίου θα είναι δάνεια που θα πρέπει να επιστραφούν από τα κράτη-μέλη. Αντίθετα, το EDIP αφορά επιδοτήσεις. Μία άλλη διαφορά είναι ότι αυτό το πρόγραμμα δίνει έμφαση στα κράτη-μέλη της ΕΕ, όχι σε τρίτα κράτη.

Ειρωνικά σχόλια για τους ακροδεξιούς

Η εισήγηση των Eπιτροπών της Ευρωβουλής για το κείμενο κανονισμών ψηφίστηκε χάρη στη φιλοευρωπαϊκή συμμαχία του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ), των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών, των Πρασίνων και των Φιλελευθέρων. Ωστόσο, κατά τη συζήτηση το ΕΛΚ διχάστηκε κυρίως λόγω της Πολωνίας, με τον δεξιό ευρωβουλευτή Aντρζεϊ Χαλίτσκι να ζητεί αναβολή της ψηφοφορίας μέχρι τις αρχές Ιουνίου προκειμένου να βελτιωθεί το κείμενο, ενώ ο Φρανσουά Ξαβιέ Μπελαμί, που ήταν ο εισηγητής του ΕΛΚ στις Επιτροπές Aμυνας και Βιομηχανίας και Ενέργειας, τάχθηκε υπέρ της υπερψήφισης του κειμένου. Η Βαρσοβία έχει πολλές συνέργειες με αμερικανικές αμυντικές βιομηχανίες και πάντα αντιδρούσε στις γαλλικές πιέσεις για μια προσέγγιση «Made in Europe».

Από την πλευρά τους, οι ακροδεξιοί την καταψήφισαν στην πλειονότητά τους καθώς ήθελαν συμμετοχή και τρίτων κρατών στο εγχείρημα.

Αυτό προκάλεσε σχόλια στους διαδρόμους της Ευρωβουλής με πηγές να αναφέρουν ειρωνικά ότι «οι «Πατριώτες της Ευρώπης» θέλουν ευρωπαϊκά χρήματα να χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ».Τώρα το ζήτημα περνά στα χέρια των κρατών-μελών και πηγές στις Βρυξέλλες σημειώνουν ότι η πολωνική προεδρία θέλει να επιταχύνει τις διαδικασίες και να ολοκληρώσει τις διαπραγματεύσεις μέσα στον Ιούλιο.

Η αρχική πρόταση της Κομισιόν ήταν το συνολικό ποσό που θα έχουν στη διάθεσή τους τα κράτη-μέλη να είναι μόλις 1,5 δισ. ευρώ και τα πρότζεκτ να υλοποιηθούν μέχρι το 2027. Η πρόταση της Ευρωβουλής ζητεί 15 δισ. και επιπλέον 5 δισ. για την Ουκρανία. Ωστόσο, αυτό μοιάζει δύσκολο να γίνει αποδεκτό από τα κράτη-μέλη. Οι ευρωβουλευτές ψήφισαν επίσης να μπορούν τα κράτη να χρησιμοποιήσουν ακόμη και τα χρήματα του Ταμείου Συνοχής σε πρότζεκτ που είναι ήδη επιλέξιμα βάσει των ήδη ισχυόντων κανόνων του Ταμείου.

«Αγοράστε ευρωπαϊκά»

Βασικό στοιχείο της πρότασης της Ευρωβουλής είναι η αρχή «αγοράστε ευρωπαϊκά προϊόντα». Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι το EDIP θα χρηματοδοτεί μόνο προϊόντα των οποίων το κόστος των εξαρτημάτων που προέρχονται από την ΕΕ ή τις συνδεδεμένες χώρες αντιπροσωπεύει τουλάχιστον το 70% της εκτιμώμενης αξίας του τελικού προϊόντος. Επίσης, η χρηματοδότηση αφορά μόνο δράσεις που σχετίζονται με προϊόντα με «European design authority», δηλαδή θα μπορούν να γίνεται χρήση τους και να προσαρμόζονται χωρίς περιορισμούς από τρίτες χώρες.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η περίπτωση της ιταλικής Piaggio Aerospace, την οποία εξαγόρασε η τουρκική εταιρεία κατασκευής drones Baykar. Εάν ενταχθεί στο νέο πρόγραμμα, η ιταλική κυβέρνηση και όχι η τουρκική εταιρεία θα έχει τον τελευταίο λόγο για την χρήση και προσαρμογή των αμυντικών προϊόντων.

Προκειμένου να είναι επιλέξιμα για χρηματοδότηση, τα ευρωπαϊκά αμυντικά έργα κοινού ενδιαφέροντος θα πρέπει να περιλαμβάνουν τουλάχιστον έξι κράτη-μέλη ή τουλάχιστον τέσσερα που αντιμετωπίζουν υψηλή έκθεση στον κίνδυνο συμβατικών στρατιωτικών απειλών.

Τέλος, σημαντική για την Αθήνα ήταν η συμπερίληψη της παραγράφου ότι σε περίπτωση πολέμου και εφόσον γίνει επίκληση της ρήτρας αμοιβαίας άμυνας, ο κανονισμός εξουσιοδοτεί την Επιτροπή να διασφαλίζει ότι οι αμυντικές εταιρείες δίνουν προτεραιότητα στις ανάγκες και τις παραγγελίες των κρατών-μελών αντί να εξάγουν τα αμυντικά τους προϊόντα σε τρίτες χώρες εκτός ΕΕ σε περιόδους κρίσης ασφαλείας.